Mini mini masterclass – Episiotomie 

Een episiotomie – vaak simpelweg een knip genoemd – is een ingreep waarbij de huid én de spierlaag van de bekkenbodem worden ingeknipt met een schaar, om méér ruimte te maken voor de baby tijdens de bevalling. De plek wordt vooraf verdoofd zodat je er zo min mogelijk van voelt. Het kan uitgevoerd worden door een verloskundige of arts, zowel in het ziekenhuis als thuis.

Door de knip maak je letterlijk meer ruimte, vergelijk het maar met een coltrui die je net niet over je hoofd heen krijgt, een knipje in de col en het lukt wel.

Deze inknip is dus géén “klein ongemak”, maar een bewuste chirurgische handeling — een feit dat belangrijk is om helder te benoemen omdat het jouw lichaams-autonomie betreft.

Angst, informatie & controle

Tallozen barenden zeggen volmondig ja tegen een knip, waar je vooraf vooral denkt: echt never. En logisch ook, want het is nogal wat, een knip in de vagina. Het is daarom essentieel dat je volledig geïnformeerd bent — wat er gebeurt, waarom het gebeurt, en welke keuzes je hebt. Uit de psychologie weten we dat meer informatie leidt tot minder angst en meer gevoel van controle. Maar het is niet ‘slechts prettig’ dat je minder angst zal ervaren, op al die informatie heb je bovenal recht, met name op het moment dat deze medische interventie voorgesteld wordt tijdens de baring.

Wanneer is een knip zinvol?

Over de reden om een knip te zetten is veel discussie. Waar iedere zorgverlener het over eens is, is dat als de conditie van de baby er om vraagt een knip zinvol kan zijn. Dus wanneer je kindje in nood is, is een knip, al dan niet met een kunstverlossing als een vacuüm een goede indicatie. Voor andere situaties is de wetenschappelijke onderbouwing zwak.

Dat maakt het bij uitstek belangrijk om hulpverleners te bevragen over de reden van het zetten van een knip op dat moment en de mogelijke alternatieven. Bijvoorbeeld als je te horen krijgt: het persen duurt te lang, dan is er aanvullende informatie nodig voordat je mee kan beslissen. Want een langdurige uitdrijving is geen harde wetenschappelijke indicatie. Dus vragen kunnen zijn; Wat is te lang, hoe lang ben ik al bezig? Voor wie duurt het te lang? Voor mijzelf, de baby of de hulpverlener? Hoe is de conditie van de baby? Wat vind ik zelf? Ben ik uitgeput of heb ik nog wel energie? Meebeslissen is heel belangrijk voor je eigen autonomie. En er is expliciete toestemming van jou nodig om de knip te mogen zetten. Dus als je de reden niet goed begrijpt dan is vragen stellen nuttig. Dit is bij uitstek een goede rol voor de partner. Het vragen stellen legt de verantwoordelijkheid voor volledig informeren terug bij de hulpverlener. Die moet zorgen voor de juiste voorwaarden om samen te beslissen wat het beste is voor iedereen. Shared decision making. 

Frankrijk

Tot de jaren tachtig was de episiotomie in Nederland vrijwel routine — de gedachte was dat het diepere inscheuringen, bekkenbodemschade en risico’s voor de baby zou voorkomen. Uit onderzoek weten we inmiddels dat dit niet klopt. De wetenschappelijke literatuur laat zien dat selectief gebruik van de knip beter is dan routinematig gebruik.

Frankrijk toont dit goed aan. In 2003 kreeg 70% van de zwangeren met een eerste kind een knip. Sinds 2005 heeft Frankrijk actief ingezet op het verlagen van dit percentage. Recent kwamen de resultaten naar buiten van een analyse met ruim 29.000 Franse vrouwen. Het percentage episiotomieën was in 11 jaar tijd, tussen 2010 en 2021, van 25,8% naar 8,3% gedaald. Zonder dat het percentage van ernstige scheuren, een totaalruptuur, significant steeg. Daar werd een toename gezien van 0,7% naar 1,0%. Maar deze stijging was niet statistisch significant.

In Frankrijk ligt het episiotomiepercentage inmiddels onder de 10%, conform de richtlijnen van de World Health Organization (WHO).
In Nederland laten we ook een dalende trend zien, van 39% in 2012, naar 28% in 2021, maar we kunnen een voorbeeld nemen aan Frankrijk; minder ingrepen die mogelijk onnodig zijn.

Gevolgen en herstel

Een episiotomie betekent weefselbeschadiging en kan leiden tot zwaarder herstel met meer complicaties dan een spontane scheur. Onderzoek laat zien dat vrouwen die worden ingeknipt gemiddeld vaker en langer pijn hebben, meer bloedverlies ervaren, vaker klachten hebben bij het vrijen en vaker een lagere spierspanning van de bekkenbodem melden.

Het is dus cruciaal dat je goed begrijpt wat de mogelijke consequenties zijn — zodat jij je beslissing bewust maakt.

Toestemming & autonomie

Een knip mag alleen worden gezet met jouw expliciete toestemming. Dat betekent héél concreet: jij moet geïnformeerd zijn, de keuze begrijpen, en in staat zijn «nee» te zeggen.
Als je de reden niet begrijpt of het voelt alsof de keuze voor je gemaakt wordt — dan mag je vragen stellen of om bedenktijd vragen.

Je lichaam, jouw keuze — dat is geen extra luxe, maar een fundamenteel recht.

Bronnen (selectie)

1. Houlbracq R, Le Ray C, Blondel B et al. Episiotomies and obstetric anal sphincter injuries following a restrictive episiotomy policy in France: an analysis of the 2010, 2016, and 2021 National Perinatal Surveys. PLOS Medicine, 2025. DOI 10.1371/journal.pmed.1004501 PubMed+1
2. “Drop in Episiotomy Not Tied to Increase in Obstetric Anal Sphincter Injury for Most Women.” Medical Xpress, Jan. 2025. medicalxpress.com+1
3. Goueslard et al. Episiotomy decline in France: national discharge abstract data. BMC Pregnancy and Childbirth, 2018 (citaat over daling onder 30% in Frankrijk vóór 2010). redsiam.fr
4. IPPF Europe. Gynaecological and Obstetric Violence – Research & Policy Paper, juli 2022. (Beschrijft waar episiotomie zonder toestemming terechtkomt in ethische context). 
5. https://www.knov.nl/kennis-en-scholing/vakkennis-en-wetenschap/vakkennis/episiotomie